dinsdag 29 juni 2010

Verslag van de bijeenkomst 3 juni bij het FD, "'Ebooks: angst regeert bij uitgevers'

Verslag van Ronald de Nijs, met toestemming overgenomen uit www.informatieprofessional.nl


Advocaat Christiaan Alberdingk Thijm wond er geen doekjes om in de presentatie die hij op 3 juni jl. hield voor het Amsterdams Informatie Netwerk en Haags Informatie Netwerk. 'De angst regeert bij uitgevers als het gaat om ebooks.'

Op 2 juni presenteerde onderzoeksbureau GfK Retail & Technology Benelux tijdens een congres verschillende ebookcijfers. Zo gingen er in de afgelopen acht maanden 50.000 e-readers over de toonbank. En in de maanden januari tot en met april vonden bijna 100.000 betaalde ebooks hun digitale weg naar de klant. Joost Nijsen, uitgever bij Podium, was niet onder de indruk van die cijfers. Sterker nog, hij heeft sterke twijfels over de toekomst van de e-reader en de 'luchtige toon' waarmee over e-piraterij wordt gesproken. Hij overweegt zelfs zijn ebooks uit de markt te halen.

Als het om ebooks gaat regeert bij uitgevers de angst, stelde Christiaan Alberdingk Thijm, advocaat bij SOLV, een dag later. Zijn visie verkondigde hij op een bijeenkomst over auteursrecht in de tijd van web 2.0, georganiseerd door het Amsterdams Informatie Netwerk (AIN) en het Haags Informatie Netwerk (HIN).

Videorecorder
Die angst wordt gevoed door 'berichten over de ongelooflijke hoeveelheid eboeken die via peer-to-peernetwerken en bitttorrentsites illegaal verkrijgbaar zijn', aldus Alberdingk Thijm. 'De vraag die daarbij gesteld kan worden is: gaat de uitgever hetzelfde meemaken als wat de muziekindustrie is overkomen?'

Dat valt nog te bezien. Alberdingk Thijm maakte een vergelijking met de Sony Betamax-videorecorder die begin jaren tachtig in de VS op de markt verscheen. 'Er ontstond eenzelfde soort paniek als we nu zien met de komst van ereader. De filmindustrie ging ervan uit dat de videorecorder haar kapot zou maken.' Een reactie die overigens ook te zien was bij de komst van bijvoorbeeld radio en tv. Toch gebeurde het tegenovergestelde. Eind jaren negentig werden er voor het eerst meer inkomsten verkregen door de verkoop en verhuur van - toen nog - filmvideocassettes dan uit de kaartverkoop in de bioscoop.

Alberdingk Thijm wijst erop dat met de komst van muziekuitwisseling via peer-to-peer netwerken 'een dimensie bij gekomen is': nu zijn het de consumenten zelf die bestanden openbaar maken en uitwisselen. Voorheen waren dat de commerciële partijen.

Rechten clearen
De muziekindustrie heeft heel lang geweigerd een legaal alternatief aan te bieden, zegt Alberdingk Thijm. Dat gebeurde pas toen Apple met iTunes startte en de iPod kwam. Vanaf dat moment namen de verkopen van muziek via internet toe. In 2003 kochten consumenten nog nauwelijks muziek online, in 2009 nemen de cijfers juist exponentieel toe.

Opvallend is dat die cijfers in Amerika vier keer zo hoog zijn dan in Europa. Dat probleem ligt mede in het clearen van de rechten: als je muziek in Europa wilt gebruiken, moeten de rechten ervan in de 27 lidstaten worden gecleard. Dat is een groot probleem, aldus Alberdingk Thijm. Er is een behoefte aan bijvoorbeeld bepaalde muziekdiensten, waarvoor consumenten bereid zijn te betalen. Toch worden ze niet in Europa geïntroduceerd, omdat het clearen van de rechten niet lukt.

Auteurs
Auteurs lijken zich wel wat de komst van ebooks betreft positiever op te stellen dan de uitgevers, aldus Alberdingk Thijm. Sterker nog, de meeste auteurs zien ebooks als een nieuwe mogelijkheid om hun werk te exploiteren. Auteurs als Ewan McEwan en Leon de Winter gaan hun ebooks zelf apart exploiteren.

Wel voorziet Alberdingk Thijm een strijd tussen auteurs en uitgevers over onder andere het modelcontract en de reikwijdte daarvan: vallen ebooks er ook onder? Hij denkt dat sommige uitgevers 'op hun rechten blijven zitten en kiezen voor het klassieke boek omdat ze daar meer mee denken te kunnen verdienen. Sommige auteurs zullen zeggen: dat pik ik niet. Want m'n collega verkoopt wel z'n titel als ebook bij Bol.com.'

Bildmeisje
'Ik denk dat ebooks hetzelfde zullen zijn als de dvd's voor de muziekindustrie. Uitgevers moeten zich op deze markt storten, maar geen heel hoge prijzen voor ebooks gaan rekenen zoals de muziekindustrie dat indertijd heeft gedaan. Ze moeten bovendien leren van de fouten die in de muziekindustrie zijn gemaakt. Ook moeten ze geen beperkende DRM-toepassingen gebruiken,' stelde Alberdingk Thijm.

Die DRM-systemen bieden uitgevers onder andere de mogelijkheid om over de schouder van de koper/lezer mee te kijken: hoe vaak wordt een ebook gelezen, hoe lang blijft men op een pagina et cetera. Een bedreiging voor de privacy van de gebruiker, vindt Alberdingk Thijm. En ook geen goede ontwikkeling: platformbeheerders die zelf bepalen welke content uitgewisseld wordt. Zo wil Apple geen blote Bildmeisjes afgebeeld zien staan in de app van het Duitse blad Bild.

Met de piraterij zal het 'heel erg meevallen,' aldus Alberdingk Thijm. 'Er zal altijd wel piraterij zijn, maar ik denk niet dat we daar bij boeken heel erg bang voor hoeven te zijn.' Het is sowieso de vraag of het ebook de papieren versie gaat vervangen. 'Is het te beschouwen als een mp3-bestand of als een andere exploitatiemogelijkheid?' En: 'We hebben het nu vooral over gedigitaliseerde boeken - vooral romans - als ebooks.' Alberdingk Thijm verwacht dat uitgevers op dit vlak zullen innoveren.

Clearing bij kranten
Clearing van auteursrechten kwam ook aan bod in de lezing van Pieter Kok, Oplage Manager bij Het Financieele Dagblad, tevens de gastheer van deze AIN-HIN-bijeenkomst. Kok sprak over de ontwikkelingen in krantenwereld in samenhang met auteursrecht.

Handhaving van het auteursrecht wordt in dit internettijdperk steeds lastiger omdat de drempel om nieuws op grote schaal te verveelvoudigen vrijwel tot nul is gereduceerd, stelde Pieter Kok. 'Tegelijkertijd kunnen we constateren dat het produceren, ter beschikking stellen en distribueren van kwaliteitscontent niet gratis kan zijn. Bij het FD zitten mensen de hele dag content te produceren. Dus het idee dat content free is, is onzin. Als je echt goede content wil, moet je daarvoor betalen.'

Door de opbouw van een virtueel nieuwsnetwerk zal er in de toekomst binnen de krant steeds minder ruimte zijn voor journalisten. Er zal veel meer gebruik worden gemaakt van een netwerk van freelancers. Zij zullen geen tijd hebben om steeds na te gaan of er inbreuk op het auteursrecht van hun stukken gemaakt wordt. Daarom zal er behoefte zijn aan een - nog op te zetten - nationaal clearing house, waar zowel uitgevers als freelancers hun rechten gaan onderbrengen.

News intelligence
Kok kwam tot slot nog met goed nieuws voor informatiespecialisten. 'News intelligence wordt heel belangrijk: zorg ervoor dat de krantenredactie beter weet wat er in de wereld gebeurt dan ieder ander. Dan kun je niet volstaan met Google, maar dan moet je veel betere kennismanagementsystemen instellen. En dus moet je hierop heel goede informatiespecialisten zetten die dat continu volgen. Er moet op dit vlak bij de kranten nog veel gebeuren, maar het wordt een heel belangrijke functie.'